Метформин (Metformin)

Қолдану көрсеткіштері

2 типті қант диабетін емдеуге көрсетілген, әсіресе артық салмақты пациенттерде тек диета емі және дене жүктемелері жеткілікті гликемиялық бақылауды қамтамасыз етпеген жағдайда.
− Ересектерде монотерапия түрінде, диабетке қарсы басқа пероральді дәрілермен немесе инсулинмен біріктірілімде қолданылуы мүмкін;
− балаларда 10 жастан бастап монотерапия түрінде немесе инсулинмен біріктірілімде қолданылуы мүмкін.

Клинические протоколы:

Қарсы көрсеткіштері

Метформинге немесе қосымша заттардың кез келгеніне аса жоғары сезімталдық;
− жедел метаболизмдік ацидоздың кез келген түрі (лактоацидоз, диабеттік кетоацидоз);
− диабеттік кома алды;
− бүйректің ауыр жеткіліксіздігі (ШСЖ < 30 мл/мин);
− 10 жасқа дейінгі балалар;
− бүйрек функциясының бұзылуына әкелетін жедел жай-күйлер: дегидратация, ауыр инфекция, шок;
− тіндер гипоксиясымен қатар жүретін жедел немесе созылмалы аурулар: декомпенсацияланған жүрек жеткіліксіздігі, тыныс алу жеткіліксіздігі, жақында өткерген миокард инфарктісі, шок;
− бауыр жеткіліксіздігі;
− жедел алкогольдік уыттану, алкоголизм.

Қауіпсіздік шаралары

Лактоацидоз – өте сирек, бірақ күрделі метаболизмдік асқыну, ол бәрінен жиі бүйрек функциясының жедел нашарлауы аясында, жүрек-өкпе ауруларында немесе сепсис кезінде туындайды. Метформиннің жинақталуы бүйрек жеткіліксіздігінің жедел үдеуі аясында туындайды, бұл лактоацидоз қаупін жоғарылатады.
Дегидратация жағдайында (ауыр диарея, құсу, қызба, сұйықтықты аз тұтыну), метформин қабылдауды уақытша тоқтату керек және емдеуші дәрігермен байланысу керек.
Метформин қабылдайтын пациенттерге бүйрек функциясына әсер ететін гипертензияға қарсы, диуретиктер, ҚҚСД сияқты препараттарды тағайындағанда сақ болу керек. Лактоацидоз дамуының басқа да қауіпті факторлары: алкогольді шамадан тыс қолдану, бауыр жеткіліксіздігі, нашар бақыланатын қант диабеті, кетоз, ұзақ уақыт ашығу, гипоксияға байланысты кез келген жай-күй, лактоацидоз дамуына ықпал ететін дәрілік заттармен бірге тағайындау.
Пациенттер және/немесе пациенттерді күтетін тұлғалар лактоацидоз туындау қаупі туралы хабардар болуы тиіс. Лактоацидоз ацидоздық ентігу, іш ауыруы, бұлшықеттердің құрысулары, астения және кома алдындағы гипотермиямен сипатталады. Күдік болған симптомдар анықталған жағдайда пациент метформин қабылдауды тоқтатуы тиіс және медициналық көмекке жүгінуі тиіс. Диагностикалық тексерулерде қанда рH (< 7,35) төмендегені, қандағы лактат деңгейі (> 5 ммоль/л) және аниондар деңгейі жоғарылауы, сондай-ақ лактат/пируват арақатынасы артқаны анықталды.
Бүйрек функциясы. Метформин препаратымен емдеуді бастар алдында және емделу кезінде жүйелі түрде ШСЖ көрсеткіші анықталуы тиіс. Метформин ШСЖ <30 мл/мин пациенттерде қарсы көрсетілімде және бүйрек функциясы бұзылуына байланысты жай-күйлер туындағанда уақытша тоқтатылуы тиіс.
Жүрек функциясы. Жүрек жеткіліксіздігі бар пациенттер гипоксияның қаупіне және бүйрек жеткіліксіздігіне бейімділігі басым. Тұрақты созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бар пациенттерге метформинді бүйрек және жүрек функциясын ұдайы мониторинг жүргізумен ғана қолдануға болады.
Жедел және тұрақсыз жүрек жеткіліксіздігі бар пациенттерге Метформин қолдануға болмайды.
Құрамында йод бар контрастылы заттарды енгізу. Рентгенологиялық зерттеулерде құрамында йод бар контрастылы заттарды тамыр ішіне енгізу бүйрек жеткіліксіздігіне әкелуі мүмкін. Ол метформин жинақталуына және лактоацидоз қаупіне әкелуі мүмкін. Метформин қолдануды құрамында йод бар контрастылы дәрілерді қолданумен жүргізілетін зерттеулерге дейін немесе оның кезінде тоқтату керек және зерттеуден кейін 48 сағат өткеннен кейін ғана және тек бүйрек функциясы қайталап талданғаннан кейін және тұрақты деп танылғаннан кейін ғана жаңғырту керек.
Хирургиялық араласулар. Метформин препаратын қабылдауды жалпы, спинальді немесе эпидуральді анестезиямен жүргізілетін жоспарлы хирургиялық араласулардан кезінде тоқтату керек. Әдетте Метформин препаратымен емді хирургиялық араласулардан кейін немесе тамақ ішу жаңғыртылғаннан кейін 48 сағаттан кейін ғана, сондай-ақ тұрақты нәтиже көрсеткен бүйрек функциясына қайта баға бергеннен кейін жаңғыртуға болады.
Басқа сақтық шаралары. Пациенттерге көмірсулардың күні бойғы тұтынылуын дұрыс реттестіре отырып, диета ұстану талап етіледі. Артық дене салмағы бар адамдарға калориясы төмен диета ұстану керек.
Зертханалық талдауларды ауру барысын мониторингтеу үшін ұдайы жүргізу керек.
Метформин препаратын қолдану гипогликемия туындата алмайды, бірақ пациенттерге оны инсулинмен немесе сульфонилмочевина туындыларымен біріктірілімде қабылдағанда сақ болу ұсынылады.
В12 дәрумені. Метформин қан сарысуындағы В12 дәрумені деңгейін төмендетуі мүмкін. В12 дәрумені деңгейінің төмен болу қаупі Метформин дозасының жоғарылауымен, B12 дәрумені тапшылығын тудыратын белгілі қауіп факторлары бар пациенттерде емдеу ұзақтығымен артады. В12 дәрумені тапшылығына күдік туындаған жағдайда (мысалы, анемия немесе нейропатия кезінде) қан сарысуындағы В12 дәрумені деңгейін бақылау керек. В12 дәрумені жетіспеушілігінің қауіп факторлары бар пациенттерде В12 дәруменінің мерзімді мониторингі қажет болуы мүмкін.
Метформинмен емдеуді ол жақсы төзімді және қарсы көрсетілімдері жоқ болғанша жалғастыру керек, ал В12 дәруменінің тапшылығын тиісті түзетуші емдеу қолданыстағы клиникалық ұсынымдарға сәйкес жүргізіледі.

Дәрілік заттармен өзара әрекеттесуі

Ұсынылмайтын біріктірілімдер. Алкоголь жедел алкогольдік уыттану кезінде, әсіресе ашыққан, жеткіліксіз тамақтанған жағдайда немесе бауыр функциясының бұзылыстар жағдайында лактоацидоздың даму қаупі бар.
Құрамында йод бар контрастылы заттар: метформин қолдануды құрамында йод бар контрастылы дәрілерді қолданумен жүргізілетін зерттеулерге дейін немесе оның кезінде тоқтату керек және зерттеуден кейін 48 сағат өткеннен кейін ғана және тек бүйрек функциясы қайталап талданғаннан кейін және соңынан нашарламайтыны анықталғаннан кейін ғана жаңғырту керек.
Сақтануды талап ететін біріктірілімдер. ЦОГ-2 тежегіштері, ангиотензин II рецепторларының блокаторлары, диуретиктер, әсіресе ілмектікті қоса, ҚҚСД сияқты кейбір дәрілік заттар олардың бүйрек функциясына потенциалды теріс әсері салдарынан лактоацидоз туындауының қаупін арттыруы мүмкін.
Гипергликемиялық әсері бар дәрілік препараттар (глюкокортикоидтар (жүйелі және жергілікті әсер ететін) және симпатомиметиктер): қандағы глюкозаны, әсіресе емнің басында, жиірек анықтау талап етілуі мүмкін. Қажет болғанда, метформин дозасын тиісті дәрілік препараттармен соңғысын тоқтатқанша түзету керек.
Органикалық катион тасымалдағыштары (ОКТ). Метформин ОКТ1 және ОКТ2 субстраттардың екеуі үшін де субстрат болып табылады.
Метформинмен бірге қолдану:
- ОКТ1 (верапамил) тежегіштерімен – метформин тиімділігі төмендеуі мүмкін;
- ОКТ 1 индукторлары (рифампицин) – АІЖ сіңірілуі және метформин тиімділігі артуы мүмкін;
- ОКТ 2 тежегіштері (циметидин, долутегравир, ранолазин, триметоприм, вандетамиб, изавуконазол) метформиннің бүйрек элиминациясын төмендетуі мүмкін және соның салдарынан плазмадағы метформиннің жоғарылауына әкелуі мүмкін;
- ОКТ1 және ОКТ2 тежегіштері (кризотиниб, олапариб) метформиннің тиімділігіне және шығарылуына әсер етуі мүмкін.
Метформинді, плазмадағы метформиннің концентрациясы жоғарылауы мүмкіндігінен әсіресе бүйрек жеткіліксіздігі бар пациенттерде басқа дәрілік заттармен бірге қолданғанда сақ болу керек. Қажет болған жағдайда метформиннің дозасы түзетілуі мүмкін.

Бүйрек жеткіліксіздігі

Метформинмен ем бастар алдында және одан әрі қарай - жыл сайын шумақтық сүзіліс жылдамдығын (ШСЖ) анықтау керек. Бүйрек жеткіліксіздігі үдеуінің қаупі жоғары пациенттерде және егделердегі бүйрек функциясын әр 3-6 айда бағалау керек.

Бауыр жеткіліксіздігі

Деректер жоқ.

Жүктілік

Клиникалық қажеттілік кезінде метформинді қолдану жүктілік кезінде және ұрықтану алдындағы кезеңде инсулинге қосымша немесе балама ретінде қаралуы мүмкін.

Емізу

Алайда мәліметтер шектеулі болғандықтан, Метформин препаратымен емдеу уақытында баланы емізу ұсынылмайды.

Жағымсыз әсерлері

Зат алмасу және тамақтанудың бұрылыстары тарапынан бұзылулар.
Жиі: В12 дәруменінің төмендеуі/тапшылығы.
Өте сирек: лактоацидоз.
Жүйке жүйесі тарапынан бұзылулар.
Жиі: дәм сезудің бұзылуы.
Асқазан-ішек жолы тарапынан бұзылулар.
Өте жиі: жүрек айнуы, құсу, диарея, іштің ауыруы, тәбеттің болмауы сияқты АІЖ бұзылыстары. Көрсетілген жағымсыз әсерлер емнің басында жиі пайда болады және көп жағдайларда өздігінен өтеді. Көрсетілген симптомдар дамуын профилактикалау үшін дозаны ақырын арттыру арқылы тамақ қабылдаудан бұрын немесе кейін Метформин 2 немесе 3 рет бөліп қабылдау ұсынылады.
Бауыр және өт шығару жолдары тарапынан бұзылулар.
Өте сирек: метформинді қолдануды тоқтатқаннан кейін функционалдық бауыр сынамаларында немесе гепатиттерде ауытқулардың бірлі-жарым жағдайлары байқалды.
Тері және тері асты тіндері тарапынан бұзылулар.
Өте сирек: эритема, қышыну, есекжем сияқты тері реакциялары.

Көрсеткіштері, қолдану тәсілі мен дозалары

Бүйрек функциясы қалыпты (ШСЖ ≥ 90 мл/мин) ересек пациенттер.
Монотерапия және диабетке қарсы басқа пероральді дәрілермен біріктірілген емде:
Метформин препаратының әдеттегі бастапқы дозасы 500 немесе 850 мг құрайды.
Тамақтану кезінде немесе одан кейін тәулігіне 2-3 рет.
10-15 күн ем басталғаннан кейін қандағы глюкоза өлшеу нәтижесі негізінде препарат дозасына түзету жасау керек. Дозаны баяу арттыру асқазан-ішек жағымдылығын жақсартуы мүмкін.
Метформин гидрохлоридінің жоғары дозаларын қабылдайтын пациенттерде (тәулігіне 2–3 г) 500 мг дозадағы Метформин препаратының екі таблеткасын 1000 мг дозадағы Метформин препаратының бір таблеткасына ауыстыруға болады. Ең жоғарғы ұсынылатын доза тәулігіне 3 г (үш қабылдауға бөлінген) құрайды.
Диабетке қарсы басқа дәріден ауысуды жоспарлаған жағдайда: басқа дәріні қабылдауды тоқтату керек және Метформин препаратын жоғарыда көрсетілген дозада қабылдауды бастау керек.
Инсулинмен біріктірілім:
Қандағы глюкозаны жақсырақ бақылауға қол жеткізу үшін Метформин және инсулинді біріктірілген ем ретінде қолдануға болады. Метформин препаратының әдеттегі бастапқы дозасы тәулігіне 2–3 рет 500 мг немесе 850 мг құрайды, бұл арада қандағы глюкозаны өлшеу нәтижесінде инсулин дозасын таңдайды.

Балаларда қолданылуы

Балаларда 10 жастан бастап Метформин препараты монотерапияда да, сондай-ақ инсулинмен үйлесімде де қолданылуы мүмкін. Әдеттегі бастапқы доза тамақ ішу кезінде немесе одан кейін тәулігіне бір рет 500 мг немесе 850 мг құрайды. 10-15 күн ем жүргізілгеннен кейін қандағы глюкоза өлшеу нәтижесі негізінде препарат дозасына түзету жасау керек. Дозаны баяу арттыру асқазан-ішек жағымдылығын жақсартуы мүмкін. Ең жоғарғы ұсынылатын доза Метформин препаратының тәулігіне 2-3 рет қабылдауға бөлінген 2 г құрайды.

Бөлімді таңдау

A10BA02 Метформин (Metformin)